Kliknij i zobacz więcej
Migrena (łac. Migrena) jest chorobą neurologiczną objawiającą się atakami silnego bólu głowy trwającego kilka lub nawet kilkadziesiąt godzin. Obejmuje często jedną połowę głowy, jest bardziej lub mniej nasilony, ale przede wszystkim nawracający.
Częstymi objawami są: nudności i wymioty, pogorszenie widzenia od zaburzonej ostrości wzroku nawet do czasowej ślepoty, szumy uszne, drganie powiek, zwiększona wrażliwość na bodźce zewnętrzne: fotofobia (światłowstręt), fonofobia (nadwrażliwość na dźwięki) oraz osmofobia (trudność zaakceptowania niektórych zapachów), a nawet częściowe niedowłady, mogą występować parestezja (zaburzenia czuciowe), afazja (upośledzenie rozumienia mowy i wyrażania myśli), dyzartria (zaburzenia mowy).
Kilkufazowy przebieg
Atak migreny nie rozpoczyna się nagle. Silny ból głowy zapowiadają inne dolegliwości. Wyróżnia się pięć faz napadu migrenowego:
1) faza zwiastunów pozwalająca choremu przewidzieć zbliżający się atak bólowy na kilka, kilkanaście godzin wcześniej. W tym stadium pojawiają się: trudność koncentracji, nadpobudliwość, częste ziewanie, sztywnienie karku, drganie powiek, szumy w uszach lub nawet nietypowe zachcianki pokarmowe. Charakterystyczne dla tej fazy są również: fotofobia, fonofobia, osmofobia, mroczki migocące, wyjątkowa wrażliwość skóry głowy na dotyk oraz nudności;
2) aura – może wystąpić tuż przed atakiem bólu głowy lub równocześnie z nim, a objawy jej towarzyszące to: zaburzenia widzenia, czucia, mowy i układu ruchowego. Aura trwa zwykle mniej niż 60 minut;
3) faza bólu głowy może być bardzo zróżnicowana w czasie, a sam ból ma zmienne natężenie: od słabego przez umiarkowane po bardzo silne. Stopnie te w trakcie trwania całej fazy bólu zmieniają się i przenikają, mogą pojawiać się w różnej kolejności. Zazwyczaj ból rozpoczyna się po jednej stronie głowy (w okolicach skroni), potem po obu stronach, a w miarę postępu promieniuje na całą głowę. Temu stadium mogą towarzyszyć wymioty, fotofobia, fonofobia oraz porażenia, niedowłady, ślepota, afazja i dyzartria;
4) faza ustępowania bólu;
5) faza ponapadowa, w której nadal mogą pojawić się wrażliwość na światło i dźwięki, deficyty uwagi i pamięci oraz wydłużony czas reakcji na bodźce zewnętrzne.
Nie zawsze występują wszystkie fazy, trudno też nakreślić granice poszczególnych stadiów.
Przyczyny
Migrena często ma podłoże genetyczne, choroba często występuje rodzinnie. Innymi czynnikami zwiększającymi ryzyko pojawienia się tej choroby są dysfunkcje neurologiczne: upośledzony transport jonów przez błony komórkowe ośrodkowego układu nerwowego, niedobory magnezu w tkankach mózgowia oraz zbyt niskie stężenie serotoniny i innych neuroprzekaźników. Zwiększa to reaktywność neuronów (nadwrażliwość na bodźce) oraz wywołuje naprzemiennie: skurcze i nadmierne rozszerzanie się naczyń mózgowych, co bezpośrednio odpowiada za odczuwanie bólu.
W grupie ryzyka znajdują się też osoby nadużywające alkoholu (szczególnie czerwone wino uznawane jest za trunek wywołujący migrenowe bóle głowy), zbyt mała ilość płynów dostarczanych organizmowi, źle zbilansowana dieta, nieregularne posiłki, stresujący tryb życia, pogoda (głównie niestabilne ciśnienie atmosferyczne), brak ruchu i zbyt rzadkie przebywanie na świeżym powietrzu lub zła jego jakość w pomieszczeniach. Obserwuje się większą zapadalność na migrenę wśród kobiet niż mężczyzn. Statystycznie częściej chorują osoby w średnim wieku, zdarza się również migrena u dzieci, rzadko natomiast u osób starszych (jeśli u osób w podeszłym wieku migrena występowała wcześniej, to wraz z postępem procesu starzenia się zazwyczaj choroba ustępuje).
Różne rodzaje migreny
Migrena nie jest pojedynczą jednostką chorobową, a zespołem objawów. Istnieje następujący podział tej choroby:
1) migrena bez aury, która ma miejsce wtedy, gdy występuje przynajmniej pięć napadów bólowych spełniających następujące kryteria:
• mają charakter napadowy, a pojedynczy napad trwa minimum 4 godziny, ale nie dłużej niż 72 godziny (u dzieci i nastolatków do 15 roku życia przynajmniej 1 godzinę);
• ból dotyczy jednej połowy głowy;
• jest pulsujący;
• podczas aktywności fizycznej i normalnych czynności wykonywanych w ciągu dnia ból jest silniejszy i uniemożliwia normalne funkcjonowanie;
• współwystępują nudności i wymioty, fotofobia i/lub fonofobia;
2) migrena z aurą (klasyczna), która posiada podtypy:
• migrena z aurą o ostrym początku, gdzie aura rozwija się w ciągu 4 minut i ma charakter przejściowego niedokrwienia mózgu;
• migrena z typową aurą – aura rozwija się i trwa od 5 do 60 minut;
• migrena z przedłużona aurą – aura trwa dłużej niż 60 minut (nawet do tygodnia);
• migrena powikłana (migrenowy zawał mózgu), w której aura trwa ponad tydzień;
• migrena podstawna, w której dochodzi do nieprawidłowości w funkcjonowaniu móżdżku, pnia mózgu i płatów potylicznych. Symptomami są: podwójne widzenie, zawroty głowy, dezorientacja, szumy uszne, utrata słuchu, ślepota, dyzartria i drętwienie mięśni;
• aura migrenowa bez bólu głowy;
• rodzinna migrena połowiczno-poraźna (bólowi głowy towarzyszy połowiczny niedowład mięśniowy i oba te objawy pojawiają się również u innych członków rodziny).
3) migrena okoporaźna, gdzie oprócz bólu głowy upośledzone zostaje działanie mięśni okołoocznych, w wyniku czego dochodzi do opadania powiek, rozszerzania się źrenic i podwójnego widzenia spowodowanego nieprawidłowymi ruchami gałek ocznych;
4) migrena siatkówkowa (oczna) – trwa nie dłużej niż godzinę, a dochodzi w niej do porażenia tylko jednego oka (w którym pojawiają się mroczki i błyski światła oraz dochodzi do czasowej lub stałej ślepoty), współwystępuje tu pulsujący ból głowy;
5) dziecięce zespoły okresowe (ekwiwalenty migreny), gdzie migrenę poprzedzają powtarzające się nudności i wymioty (u dzieci w wieku przedszkolnym), bóle brzucha z brakiem apetytu i wymiotami (u dzieci w wieku wczesnoszkolnym) oraz zawroty głowy (w okresie trwania całego wieku dziecięcego)
6) migrena powikłana, czyli:
• migrena przewlekła
• stan migrenowy (ciągły, trwający dłużej niż 72 godziny ból głowy z towarzyszącym mu odwodnieniem, chorobami ogólnoustrojowymi lub nawet psychicznymi) – wymaga natychmiastowej hospitalizacji pacjenta;
• uporczywa aura bez zawału mózgu, gdzie ból przedłuża się do ponad 7 dni;
• migrenowy zawał mózgu – ból trwa ponad tydzień i prowadzi do udaru niedokrwiennego mózgu
• napady padaczkowe – występują na zmianę z migreną
7) migrena prawdopodobna, czyli mniejsza ilość napadów, nie spełniających żadnych kryteriów, mających jednak charakter migrenowy – tutaj również można wyodrębnić:
• prawdopodobną migrenę bez aury
• prawdopodobną migrenę z aurą
• prawdopodobną migrenę przewlekłą
Profilaktyka i leczenie
Migreny niestety nie można w pełni wyleczyć. W pierwszej kolejności stosuje się leki przeciwbólowe, aby załagodzić często niezwykle uciążliwy ból, niepozwalający normalnie funkcjonować. Istnieją środki farmakologiczne przeznaczone specjalnie na migrenę. Są to związki chemiczne z grupy tryptamin (sumatryptan, zolmitryptan, ryzatryptan, eletryptan), które w budowie podobne są do serotoniny (hormonu będącego ważnym neuroprzekaźnikiem). Hamują one produkcję substancji wywołujących ból oraz blokują okołonaczyniowe procesy zapalne. W ten sposób napady migreny (wraz z wszystkimi objawami) zostają przerwane. Leki te mają tę zaletę, że ich działanie jest bardzo szybkie. Inne substancje, stosowane do leczenia napadów migrenowych to niesteroidowe leki przeciwzapalne dostępne bez recepty, czyli popularne środki przeciwbólowe: kwas acetylosalicylowy, paracetamol, metamizol, diklofenak, ibuprofen, ketoprofen, naproksen, kwas mefenamowy, nabumeton, meloksykam. Do przewlekłego leczenia natomiast wykorzystywane są alkaloidy sporyszu (dihydroergotamina i ergotamina).
Oprócz farmakologicznych substancji chemicznych coraz popularniejsze stają się naturalne sposoby radzenia sobie z migreną i często dają one bardzo dobre skutki:
1) napary ziołowe – m.in.: wrotycz maruna (złocień maruna) oraz lepiężnik różowy (łac. Petasites hybridus), wszelkie rośliny działające przeciwzapalnie, uspokajająco, rozkurczowo i przeciwbólowo, czyli rumianek, krwawnik pospolity, kora wierzby białej (zawiera przeciwzapalne salicylany jak w aspirynie), kwiat pierwiosnka, bratek lekarski, melisa. Ciekawym rozwiązaniem będzie przygotowanie mieszanki z: szyszki chmielu, liści melisy, kwiatu lawendy, owocu kopru włoskiego, kłącza tataraku, ziela bukwicy, kory kaliny koralowej, liści przetacznika, korzenia kozłka lekarskiego (waleriany) i kwiatu pierwiosnka – zmniejsza częstotliwość napadów.
2) terapie behawioralne – stosuje się techniki relaksacyjne (relaksacja mięśni, wprowadzanie w stan głębokiego rozluźnienia, medytacja) oraz psychoterapię uświadamiającą choremu, jak ważne jest nastawienie w sytuacjach stresowych – sposób reagowania na nie może generować m.in. migrenowe bóle głowy;
3) akupunktura – technika lecznicza wywodząca się z naturalnej medycyny Dalekiego Wschodu, w której za pomocą metalowych igieł nakłuwa się odpowiednie miejsca na skórze lub pod nią, w których występują odpowiednie receptory zakończeń nerwowych. Ma to na celu pobudzenie zakończeń łączących się z odpowiednimi miejscami w mózgu – w ten sposób stymuluje się jego pracę. Pozwala to na przywrócenie równowagi fizjologicznej, stymulację układu immunologicznego, wzmocnienie energii i łagodzenie bólu. Jak potwierdzają badania, akupunktura jest bardzo skuteczną metodą leczenia migreny;
4) aktywność fizyczna – szczególnie aerobik, ale również ćwiczenia postawy czy inna niezbyt intensywna aktywność, mogą bardzo pomóc w zmniejszeniu dolegliwości bólowych i ograniczyć częstość napadów migrenowych;
5) fizjoterapia – masaż mięśni i kręgosłupa oraz ćwiczenia karku.
Chcąc zapobiec pojawianiu się migreny i złagodzić jej objawy czy częstotliwość występowania napadów, należy dbać o prawidłowy styl życia. Dobrze zbilansowana dieta (bogata w warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste oraz nienasycone kwasy tłuszczowe NNKT, a eliminująca cukier, nasycone kwasy tłuszczowe i szkodliwe substancje chemiczne dodawane do żywności), wyeliminowanie stresu przez rozładowanie go, zwolnienie tempa życia oraz większa aktywność fizyczna i ruchu na świeżym powietrzu – mogą być bardzo ważnym czynnikiem w profilaktyce i leczeniu migreny.
Bibliografia
Linde M., Migrena: współczesne kierunki leczenia, Polski Przegląd Neurologiczny 2008, t. 4, suplement C, online:
https://journals.viamedica.pl/polski_przeglad_neurologiczny/article/viewFile/19988/15691, dostęp [19.02.2018]
Wójcik-Drączkowska H., Bilińska M., Nyka W., Migrena – rozpoznanie i leczenie, Forum Medycyny Rodzinnej 2007, t. 1, nr 2, s. 109–114, online:
https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/viewFile/10290/8790, dostęp [19.02.2018]
Prusiński A., Bóle głowy – wybrane problemy, Polski Przegląd Neurologiczny 2008, t. 4, nr 1,
online: https://journals.viamedica.pl/polski_przeglad_neurologiczny/article/viewFile/20090/15793, dostęp [19.02.2018]
Rodzaje migreny, online: https://www.abcmigrena.pl/rodzaje-migreny-1, dostęp [22.03.2018]
